Światowy Dzień Osób Jąkających się

22 października

 Dzień ten, ustanowiony w 1998r. podczas Światowego Kongresu Osób Jąkających się, ma na celu zwrócenie szczególnej uwagi społeczeństwa na przypadłość, z którą boryka się ponad 60 mln osób na świecie. Wiele z nich spotyka się na co dzień z brakiem akceptacji ze strony otoczenia, co bardzo często przyczynia się do ich wyobcowania, a niekiedy nawet depresji. Nie istnieje jedna, konkretna przyczyna jąkania. W przypadku jąkania nabytego zaburzenie może wywołać przeżycie traumatycznych doświadczeń, np. rozpad związku, utrata bliskiej osoby, choroba. Ponadto nabyte jąkanie bywa reakcją psychologiczną na doznany uraz fizyczny.

Jąkanie – skąd się bierze i jak się objawia?

Jąkanie  jest zaburzeniem mowy, objawiającym się częstym powtarzaniem lub przedłużeniem niektórych sylab, słów, a nawet dźwięków.

Ujawnia się zwykle w dzieciństwie, między 3 a 6 rokiem życia, w okresie rozwoju mowy (jąkanie wczesnodziecięce), a następnie rozwija się w okresie dojrzewania i dorosłości (rozwinięta postać jąkania). Zdarzają się jednak postacie jąkania nabytego, spowodowane zmianami neurologicznymi lub urazem natury psychicznej. Może powstać w różnym wieku, a jego przebieg bywa nietypowy.

Prawdą jest, że jeśli przynajmniej jeden z rodziców wykazuje zaburzenia mowy, ryzyko wystąpienia jąkania u dziecka zdecydowanie się zwiększa, niezależnie od jego płci. Przypuszcza się, że może mieć to związek z różnicami w budowie ciała modzelowatego, które stanowi łącznik między półkulami mózgu. U kobiet jest ono bardziej rozwinięte, co pozwala na większą wymianę informacji między różnymi ośrodkami w mózgu i sprzyja rozwojowi płynnej mowy.

U osób zacinających się oprócz mowy niepłynnej obserwuje się specyficzne reakcje neurofizjologiczne. Może to być podniesione napięcie w obrębie narządów mowy, np. drżenie warg bądź języka, przymykanie oczu, marszczenie czoła i brwi. Takie osoby często czerwienią się lub bledną, mają również problemy z oddychaniem czy utrzymaniem kontaktu wzrokowego.

Charakterystyczne dla jąkania są jawne, zauważalne przerwy w płynnej mowie:

• powtórzenia występują, kiedy jednostka mowy, taka jak dźwięk, sylaba, słowo, czy fraza jest powtarzana, są typowe dla dzieci, które zaczynają się jąkać (“ju-ju-ju-jutro”)
• przedłużenia to nienaturalne wydłużanie niektórych spółgłosek dźwięcznych, np. “mmmmmmmmmleko”, są również charakterystyczne dla początków jąkania u dzieci
• bloki to niewłaściwe wstrzymanie dźwięków i przepływu powietrza, często powiązane z zesztywnieniem języka, ust oraz strun głosowych, często rozwijają się później i mogą być związane z napięciem mięśniowym i wysiłkiem

 Typy jąkania:

• kloniczne – powtarzanie tej samej głoski bądź sylaby
• toniczne spazmatyczne zacinanie się, wypychanie siłą głosu lub słowa
• kloniczno-toniczne łączy oba poprzednie rodzaje

Jąkanie a leworęczność

Leworęczność może prowadzić do jąkania. Lewa półkula specjalizuje się w funkcjach językowych, prawa – w zadaniach wzrokowo-przestrzennych. Tymczasem jąkający się mają znacznie bardziej aktywną prawą półkulę mózgu, zwłaszcza w czasie odbioru wypowiedzi słownych, podczas gdy u osób mówiących płynnie dominuje lewa półkula. Przyuczanie dzieci leworęcznych do posługiwania się prawą ręką prowadzi do wykształcenia się dodatkowych okolic mowy również w półkuli lewej. W konsekwencji mamy do czynienia z niezgodnością impulsów płynących jednocześnie z obu półkul, co może zaburzać płynność mowy.

Drogi Rodzicu!

Jeśli Twoje dziecko się jąka:

• staraj się mówić wolno, ładnie i wyraźnie
• poświęcaj mu dużo czasu i uwagi
• pozwól mu się wypowiedzieć, nie przerywaj, nie kończ za nie
• nie pozwalaj, by ktokolwiek mówił za nie
• daj dziecku pewność, że nic złego się nie stanie, jeśli w czasie mówienia „utknie” – nie musi się tego wstydzić