Święto Patrona Szkoły Podstawowej nr 1 w Koźminie Wielkopolskim to ważna data w historii szkoły i gminy Koźmin Wielkopolski.
Dzisiaj inaugurujemy obchody 150-lecie Jej istnienia. Jak podają źródła historyczne: „Początki szkoły sięgają II połowy XIX wieku. 3 lipca 1869 roku odbyło się poświęcenie „kamienia fundamentalnego” pod budowę szkoły, którą w bardzo szybkim tempie wybudowano i oddano do użytku. Wg zapisów pamiętnika Cieszyńskiego było to we wrześniu 1870 roku.”
To moment do wspomnień, które choć minione zawsze pozostają w pamięci
i okazja do sięgnięcia w przeszłość oraz przywołania faktów o wydarzeniach i ludziach. Ważną datą w historii szkoły był strajk uczniów przeciwko nauczaniu w języku niemieckim.
Za początek strajku szkolnego przyjmuje się dzień 19 września 1906r, kiedy najpierw dzieci z klasy I, tj. najwyższej zwróciły wręczone im podręczniki, a następnie z klasy II. Po wakacjach strajk objął całą szkołę, mimo że od 1 października 1906r. władze szkolne przywróciły naukę języka polskiego wstrzymaną w kwietniu.
Dziś trudno jednoznacznie określić, kto rozpoczął strajk, lecz Jan Wawrzyńczak, który w 1956r. spotkał się z żyjącymi uczestnikami strajku z okazji 50-rocznicy, na podstawie ich relacji ustalił, że inicjatorem strajku był Antoni Gątowski – syn koźmińskiego krawca. To on za namową Sinieckiego, który był czeladnikiem w warsztacie krawieckim Gątowskiego, wezwał koleżanki i kolegów do strajku. Spotkała go za to dotkliwa kara, którą wymierzył mu sam rektor von Krzywosiński. Wywiezienie syna do rodziny do Śremu uratowało go od zakładu poprawczego.
Do rozszerzenia i trwania strajku znacznie przyczynił się powołany tajny komitet składający się z: ks. Stanisława Łukomskiego – proboszcza koźmińskiego, mecenasa Czesława Czypickiego, piekarza Jana Kubackiego, kupca Sylwestra Podlewskiego, młynarza Apolinarego Styburskiego i stolarza Szymona Kaczmarka. Komitet służył pomocą rodzicom strajkujących dzieci, zwłaszcza kiedy ci byli pociągani do odpowiedzialności sądowej. Z inicjatywy komitetu rodzice zaopatrywali swe dzieci w kartki z napisem: „Moje dziecko nie będzie odpowiadać na lekcji religii po niemiecku, bo nie zna dostatecznie języka niemieckiego.” Kartki te dzieci kładły na katedrze w klasie, co równało się z oświadczeniem, ze dziecko przystępuje do strajku.
W 1907 r. odbył się wiec, na którym dr Władysław Wyszyński mówił: „Każdy z nas wleje w serca swych dzieci uczucie miłości i przywiązania do języka ojczystego, do obyczajów narodowych i do wszystkiego, co się na narodowość naszą składa i ta spuścizna przechodzić będzie z pokolenia na pokolenie. Nie! Wynaradawiać się nie damy. Ślubujemy tu sobie wszyscy – mówił Wyszyński – że z całych sił starać się będziemy, aby młodzież nasza się nie wynaradawiała i tylko aby się wychowała na dzielnych Polaków…” Na pamiątkę tych wydarzeń szkole nadano imię „Strajku Dzieci Koźmińskich 1906/1907”.
Uczestnikami strajku szkolnego byli m.in.: Stanisława Borowska, Helena Cieszyńska, Wojciech Jaworski, Kazimiera Kotecka, Jadwiga Kubacka, Barbara Kurzawska, Maria Majcherkiewicz, Marianna Piotrowska i Janusz Podlewski.
Chcemy godnie czci pamięć koźmińskich bohaterów, stąd dzisiaj inaugurujemy obchody 150-lecia szkoły, otwierając Szkolną Izbę Pamięci.
We wrześniu 2021 roku, w 115. rocznicę strajku, zapraszamy absolwentów
do odwiedzenia ich szkoły z lat młodości.
Szkolna izba pamięci w koźmińskiej “Jedynce” została otwarta 5 maja 2001 r. Jej pomysłodawcą i pierwszym opiekunem była Bożena Kulka. W 2004 r. izbę przeniesiono do nowych pomieszczeń, a zaszczytną funkcję opiekuna przez wiele lat pełniła Janina Sierszuła. Z okazji jubileuszu 150-lecia szkoły izbę pamięci przeniesiono do nowo wyremontowanych pomieszczeń. Zyskała ona również nową aranżację według koncepcji Kustosza Muzeum Ziemi Koźmińskiej.
Nasza szkoła jest nie tylko świadkiem wydarzeń, ale również historii pisanej przez jej uczniów. Dlatego dzisiaj możemy być dumni, że jesteśmy wolnym narodem i uczymy się w nowoczesnej szkole, gdzie kultywowana jest historia i tradycja.
Dyrektor szkoły
Jacek Zawodny
Koźmin Wielkopolski, dn. 23 września 2020r.,
fot. Maria Mazurowska
